Παιδική παχυσαρκία: Αναγνωρίστε την, αντιμετωπίστε την! (άρθρο ιατρού Π.Κουλουφάκου στο All4z)

Η παιδική και η εφηβική παχυσαρκία έχουν χαρακτηριστεί τα τελευταία χρόνια ως επιδημία. Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, «προσέξτε τη διατροφή των παιδιών και βάλτε την άσκηση στη ζωή τους!». Η παιδίατρος Καλλιόπη Κουλουφάκου – Γρατσία, μας εξηγεί τι είναι η παιδική και η εφηβική παχυσαρκία αλλά και πώς αντιμετωπίζονται.

Πότε ένα παιδί χαρακτηρίζεται παχύσαρκο;

Ως παχυσαρκία ορίζεται  η υπέρμετρη αύξηση του σωματικού λίπους και είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης γενετικού υποστρώματος και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η παιδική και η εφηβική παχυσαρκία έχουν λάβει διαστάσεις μείζονος προβλήματος της δημόσιας υγείας καθώς εκτιμάται ότι 4 στα 10 Ελληνόπουλα είναι υπέρβαρα.

Τα τελευταία χρόνια έχουν ενοχοποιηθεί  γονίδια που εμπλέκονται στην παθογένεια της παχυσαρκίας, ωστόσο η γενετική προδιάθεση και η κληρονομικότητα δρουν συνεργικά με τους εξωγενείς  παράγοντες, εκ των οποίων οι σπουδαιότεροι είναι η τριάδα:

• Κακές διατροφικές συνήθειες, απομακρυσμένες από το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής.
• Μειωμένη φυσική δραστηριότητα.
• Αυξημένη καθιστική ζωή.

Και ο λόγος είναι απλός:

Ο οργανισμός μας είναι ένα εργοστάσιο που για να λειτουργήσει ομαλά πρέπει να του προσφέρεται ενέργεια (διατροφή) και να καταναλώνει ενέργεια (άσκηση). Η περίσσεια ενέργειας αποθηκεύεται και αυτό ενθαρρύνεται από την καθιστική συμπεριφορά.

Άλλοι παράγοντες που φαίνεται ότι επηρεάζουν είναι εκείνοι που σχετίζονται με την ενδομήτρια ανάπτυξη, το υψηλό βάρος της μητέρας πριν την εγκυμοσύνη, το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και το υψηλό βάρος γέννησης.

Αντίθετα, στη διεθνή βιβλιογραφία γίνεται ιδιαίτερη μνεία στη συμβολή του μητρικού θηλασμού, ο οποίος λειτουργεί σαν ασπίδα εναντίον της παχυσαρκίας στη μετέπειτα ζωή του παιδιού.

Οι επιπλοκές της παχυσαρκίας είναι πολλές και σοβαρές. Υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακή νόσος, λιπώδης διήθηση ήπατος, ορθοπαιδικά και αναπνευστικά προβλήματα και φυσικά μειωμένη αυτοπεποίθηση και κατάθλιψη. Ας μην ξεχνάμε, πως η παχυσαρκία αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου του μεταβολικού συνδρόμου- για το οποίο γίνεται πολύς λόγος στις μέρες μας, ενώ σύμφωνα με μελέτες η πλειοψηφία των παχύσαρκων παιδιών θα εξελιχθεί σε παχύσαρκους ενήλικες.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς;

Η πρόληψη της παχυσαρκίας στηρίζεται στον συνδυασμό τεσσάρων παραγόντων:

– ισορροπημένη διατροφή

– φυσική δραστηριότητα

-περιορισμό της καθιστικής ζωής

-συλλογική προσπάθεια.

Η σωστή διατροφή είναι ωφέλιμο να ενσωματώνεται στην καθημερινότητα ενός παιδιού και όχι να έχει τη μορφή «δίαιτας» και απαγορεύσεων. Το παιδί καλό είναι να γνωρίζει ότι έχει την ελευθερία να συνεχίσει να απολαμβάνει όλες τις αγαπημένες του γεύσεις αλλά με μέτρο. Συνιστάται:

-Η καθημερινή κατανάλωση πέντε γευμάτων, τα οποία να περιλαμβάνουν τροφές από τις διατροφικές ομάδες των:

• αμυλούχων (ψωμί, ρύζι,μακαρόνια)
• γαλακτοκομικών(γάλα,γιαούρτι,τυρί)
• φρούτων και λαχανικών
• πρωτεϊνούχων -μη γαλακτοκομικής προέλευσης(κρέας, ψάρι, αυγά,όσπρια)

-Kατανάλωση με μέτρο από τη διατροφική ομάδα του λίπους και της ζάχαρης (αναψυκτικά, γλυκά, junkfood)

Πιο συγκεκριμένα:

• Μειωμένη κατανάλωση του «κακού» λίπους, δηλαδή του κορεσμένου-αυτού που προέρχεται από ζωικές τροφές και σχετίζεται με την αύξηση της «κακής» (LDL) χοληστερόλης –που είναι παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση στεφανιαίας νόσου.
• Μείωση των trans λιπαρών οξέων και προτίμηση τροφών πλούσιων σε πολυακόρεστα και κυρίως μονοακόρεστα (όπως είναι το ελαιόλαδο-η βάση της μεσογειακής διατροφής).
• Όσον αφορά τη φυσική δραστηριότητα στα παιδιά και τους εφήβους, συστήνεται η μέτριας έντασης δραστηριότητα για τουλάχιστον μία ώρα ημερησίως.

 

Η φυσική δραστηριότητα θα ήταν καλό να είναι προσαρμοσμένη στα ενδιαφέροντα του παιδιού, ενώ μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία κοινού ποιοτικού χρόνου με τους γονείς του. Η άσκηση είναι απαραίτητη, εκτός από τη διατήρηση του ιδανικού σωματικού βάρους, για την εξασφάλιση της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας του παιδιού καθώς ενισχύει την αυτοπεποίθησή του και μπορεί να γίνει αφορμή για ανάπτυξη της κοινωνικότητας και του ομαδικού πνεύματος. Τα οφέλη της σωματικής άσκησης κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι πιθανό να παραμείνουν και κατά την μετέπειτα ενήλικη ζωή.

Ο περιορισμός της καθιστικής ζωής δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς στις μέρες μας μικροί και μεγάλοι είναι καθηλωμένοι συχνά πίσω από οθόνες: υπολογιστή, τηλεόρασης, ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Σε παιδιά ηλικίας άνω των 8 ετών συνιστάται η παρακολούθηση έως 2 ώρες ημερησίως, 2-8 ετών έως 1 ώρα, ενώ για βρέφη και νήπια κάτω των 2 ετών, η πλήρης αποφυγή.

Όλα τα παραπάνω, ωστόσο, αν και αναγκαία, δεν είναι ικανά να προλάβουν και να αντιμετωπίσουν την παιδική παχυσαρκία χωρίς τη συνειδητοποίηση πως το «κλειδί» είναι η συλλογική προσπάθεια. Η παχυσαρκία δεν είναι υπόθεση του παιδιού αλλά της οικογένειας και των ευρύτερων δομών όπως το σχολείο.

Τα παιδιά παραδειγματίζονται και μιμούνται. Η διατροφική συμπεριφορά των γονιών επηρεάζει και τη δική τους, ενώ έρευνες αναφέρουν πως η αποφυγή γευμάτων εκτός σπιτιού, η διαθεσιμότητα ποικιλίας υγιεινών τροφίμων και η συγκέντρωση μικρών και μεγάλων γύρω από το οικογενειακό τραπέζι, σχετίζονται με την υιοθέτηση υγιεινών προτύπων.

Σε κάθε περίπτωση, το στοίχημα ενάντια στην παιδική παχυσαρκία κερδίζεται όταν γίνει βίωμα κάθε παιδιού ότι δε μιλάμε για δίαιτα και θερμίδες αλλά για συνολική αλλαγή του τρόπου σκέψης και κατ’ επέκταση του τρόπου ζωής τους.

 

Κουλουφάκου-Γρατσία Καλλιόπη, MD, MSc

Παιδίατρος,

Υπεύθυνη τμήματος αύξησης- παχυσαρκίας Medihall